مراقبت از بیماران بستری که توانایی حرکت ندارند در مراکز درمانی اهمیت بالایی دارد. شاید از دید بیرونی، تغییر وضعیت دادن بیمار تنها یک حرکت ساده به نظر رسد، اما در باطن، این ظرایف و نکات متعددی را در بر می‌گیرد که می‌تواند بین سلامتی و عوارض جبران‌ناپذیر مرز بسیار باریکی ایجاد کند.
در این بلاگ از طب کاران ، قصد داریم به موضوعی بپردازیم که هر فردی درگیر مراقبت از عزیزان بیمارش می‌تواند با درک بهتر آن نه تنها کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد، بلکه از بروز مشکلاتی همچون زخم بستر، انقباضات عضلانی و سایر عواقب ناشی از ثابت ماندن طولانی‌مدت در یک وضعیت جلوگیری نماید. از اهمیت تغییر وضعیت دادن بیمار و چگونگی استفاده از وسایل حمایتی مثل بالش و دروشیت تا رمزها و فنونی که مراقبت‌های روزمره را به یک تجربه‌ی مطلوب‌تر برای بیماران بدل می‌کند، در این نوشته به پرداخته‌ایم.
در دنیای مملو از تکنولوژی امروزی، تخت‌های بیمارستانی نقشی پررنگ‌تر از یک سکوی استراحت را ایفا می‌کنند. فناوری، آغوشی گرم برای حمایت و بهبودی بیماران نیز به شمار می‌رود. انتخاب صحیح تخت بیمارستانی، بخش حیاتی در فرآیند درمانی به حساب می‌آید که نباید به سادگی از آن گذشت. تختی که با در نظر گرفتن قابلیت‌ها و نیازهای خاص بیماران طراحی شده باشد، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر سرعت بهبودی و افزایش کیفیت مراقبت‌های بالینی داشته باشد.
اما موضوع مهم‌تر، نحوه مدیریت و تغییر وضعیت بیماران درون این دیوارهای چهارچوب‌دار است. از آنجا که این اقدام ساده در نگاه اول، می‌تواند تأثیر عمیق و درازمدتی بر سلامت بیماران داشته باشد، آگاهی و کسب مهارت در این زمینه برای متخصصان پزشکی و پرستاران، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در این نوشتار، قصد داریم به کاوش در گوشه و کنار این مهم بپردازیم و نکاتی را که هر کسی در گیر و دار ارائه خدمات پزشکی باید از آن آگاه باشد، روشن سازیم. بیایید با هم وارد این سفر دانایی شویم و دریابیم که چطور می‌توان با تغییری کوچک در وضعیت بیماران خود، تحولی بزرگ در جهت بهبود آنان ایجاد کرد.
رعایت اصول بهداشتی
اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که در کار تغییر وضعیت بیمار در تخت بیمارستانی باید رعایت شود، توجه دقیق به اصول بهداشتی است. پرستاران و کادر درمانی موظف‌اند در زمان تغییر وضعیت بیماران، استفاده از ابزارهای بهداشتی مانند دستکش‌های یک‌بار مصرف، ماسک و رعایت پروتکل‌های ضدعفونی کننده کامل را در اولویت قرار دهند تا از انتقال هرگونه عفونت به بیماران و خود جلوگیری به عمل آید. نظافت و سلامت محیط تخت، بالشت‌ها و ملحفه‌ها که در تماس مستقیم با بیماران هستند نیز باید به صورت منظم و دقیق انجام شود. علاوه بر این، رعایت نکات ایمنی و اصول ارگونومیک در هنگام بلند کردن یا حرکت دادن بیمار می‌تواند از بروز تروما و آسیب‌های جسمی به بیمار و کادر درمانی پیشگیری نماید. به طور خلاصه، حفاظت از سلامت بیماران و کارکنان بهداشتی در بیمارستان‌ها، با رعایت دقیق اصول بهداشتی، اساس کار هر موقعیت مراقبت بهداشتی است.
استفاده از روش های صحیح برای تغییر وضعیت بیمار در تخت
در امر مراقبت از بیماران بستری در بیمارستان، اولویت با رعایت دقیق و کاربرد مناسب از تکنیک‌های بالینی است. تغییر وضعیت بیمار در تخت بیمارستانی نیز از این مقوله مستثنا نیست. نکته دوم در خصوص تغییر وضعیت بیمار، استفاده حرفه‌ای و آگاهانه از روش‌ها و تکنیک‌های علمی و صحیح است که بر اساس دانش فیزیولوژک و آناتومیک بدن صورت می‌گیرد. این تکنیک‌ها شامل تکان دادن به آرامی، برگرداندن با دقت و انتقال مطمئن بدن بیمار از تخت به ویلچر یا بالعکس هستند. هدف از این دستورالعمل‌ها، ارتقای کیفیت مراقبت بالینی و پیشگیری از بروز زخم فشاری، عفونت و سایر مشکلات ناشی از رکود طولانی مدت در یک وضعیت است.
متخصصان حوزه سلامت باید به این موضوع توجه داشته باشند که هر بیمار و شرایط خاص او نیازمند برنامه‌ریزی و رویکردهای تغییر وضعیت متناسب با نیازهای فردی است. به طور مثال، بیمار مبتلا به بیماری‌های ریوی با بیماری که دچار مشکلات عصبی-مغزی است، باید در وضعیت‌هایی متمایز قرار داده شوند. استفاده از تجربیات کلینیکی، آموزشهای تخصصی و راهنمایی‌های ارائه شده توسط پزشکان معالج، می‌تواند به رسیدن به این هدف کمک شایانی نماید. در نهایت، تمرکز بر روی مراقبت اصولی و تغییر وضعیت علمی بیماران، نه تنها برای حفظ تندرستی آنها بلکه به منظور تسریع در روند بهبود بیمار حائز اهمیت است.
برقراری ارتباط مناسب با بیمار برای تغییر وضعیت بیمار در تخت بیمارستانی
نکته‌ی سومی که دربار‌ی تغییر وضعیت بیمار در تخت بیمارستانی وجود دارد، اهمیت برقراری ارتباط مؤثر با بیمار است. پرستاران و کادر درمانی، باید قبل از هر اقدام به منظور تحول یا تغییر وضعیت بیمار، در جهت درک و شناخت راحتی کنونی وی و نیز نیازهایش در حین گذار به وضعیتی تازه به گفتگو پردازند. ضرورت دارد که حساسیت‌های جسمانی و روانی بیمار نظیر درد و ترس که ممکن است در حین حرکت دادن افزایش یابد، با درایت و دقت کامل مورد توجه قرار گیرد. از سویی، چنانچه نیاز به انجام حرکتی علیه خواسته‌ی بیمار وجود داشته باشد، بایستی با توضیح دلایل و ضرورت‌های پزشکی، رضایت وی را جلب نمود. از این رو، توجه به حالت روحی و روانی وی به هنگام برنامه‌ریزی برای تغییر وضعیت امری مهم تلقی می‌شود. نکته‌ی دیگری که باید مورد تأکید باشد، آموزش صحیح و موثر به بیمار است تا از چگونگی و فواید تغییر وضعیت مطلع گردد و بداند چگونه می‌تواند در فرآیند انتقال، همکاری لازم را به عمل آورد. این گفتگوها و آموزش‌ها، زمینه‌ساز یک ارتباط مؤثر و یک تجربه‌ی درمانی بهتر برای بیمار می‌شوند.
توجه به نیاز بیماران به حرکت و تغییر وضعیت در تخت بستری بیمارستانی
در بحث مراقبت از بیماران، باید به اهمیت توجه به نیازهای خاص بیماران همراه با تغییر وضعیت آنها اشاره کرد. توجه به این نکته اساسی است که برخی بیماران به دلیل وضعیت خاصی مانند کم‌تحرکی یا مشکل در تنفس، به تغییر وضعیت متناوب نیازمند هستند. این امر مستلزم توجه ویژه‌ای از سوی پرسنل درمانی است تا با ارائه مراقبت مناسب و تنظیم دقیق زمان‌بندی‌ها، وضعیت بیماران را به شکل منظم تغییر داده و از بروز عوارض جانبی پیشگیری کنند. به علاوه، در جهت جلوگیری از زخم بستر، باید به طور مداوم به تغییر وضعیت بیماران توجه نمود تا سلامت پوست آنها حفظ شود. همچنین، توجه به نیاز بیماران برای تغییر وضعیت در هنگام خوردن غذا یکی دیگر از جنبه‌های مهم در فرآیند مراقبت است تا اطمینان حاصل شود که تغذیه به شکل بهینه صورت پذیرفته و از آسیب‌رسانی به بیمار پرهیز شود.
چند نمونه از موقعیت‌های مناسب نحوه قراردادن بیمار در تخت بستری بیمارستانی
در دل شب، هنگامی که سکوت بیمارستان فقط با گاه به گاه صدای پای پرستاران در راهرو شکسته می‌شود، یک کار حیاتی خاموش و بی‌وقفه ادامه دارد؛ مراقبت از بیماران بستری که توانایی حرکت ندارند. از موقعیت‌های مناسب برای تغییر وضعیت بیمار در تخت می‌توان به لزوم انجام این کار قبل و بعد از زمان مشخصی مانند خوردن غذا، دریافت داروها، و قبل از خوابیدن اشاره کرد. بنابراین، نحوه صحیح استقرار بیمار در تخت نه تنها برای جلوگیری از آسیب‌های جسمی همچون زخم بستر حائز اهمیت است، بلکه بهبود عملکرد تنفسی و گردش خون و همچنین تأمین راحتی روانی و جسمانی بیماران را نیز شامل می‌شود.
برای تحقق این امر، استفاده از وسایل حمایتی مانند بالش و دروشیت لازم است تا توزیع فشار بر روی بدن بیمار به شکل مناسبی صورت گیرد. علاوه بر این، ارتباط مؤثر و صادقانه با بیمار قبل، حین و بعد از انجام تغییر وضعیت، زمینه‌ساز یک تجربه‌ی مثبت درمانی برای بیمار خواهد بود.
با توجه به افزایش دقت در رعایت استانداردهای بهداشتی، الزامات ارگونومیک، و بکارگیری فنون مراقبتی مبتنی بر آموزشهای تخصصی، کادر درمانی می‌توانند تضمین کنند که هر بیمار در تخت خود، خواه در طول شب یا در طول روز، در بهترین حالت ممکن به سر ببرد. بدین ترتیب، تخت بیمارستان از یک محل استراحت ساده به مکانی برای حمایت، مراقبت و بهبود بیماران بدل خواهد شد.
در دوران نقاهت و استراحت، زمانی که بیمار را در تخت بیمارستانی تغییر وضعیت می‌دهیم، انتخاب صحیح وضعیت می‌تواند در تسریع روند بهبودی و کاهش عوارض جانبی نقش بسزایی داشته باشد. بایستی با دقت و مطابق با شرایط فرد مریض، وضعیتی را انتخاب کنیم که هم آسایش بیمار را تضمین نماید و هم از بروز مشکلات جدید جلوگیری به عمل آورد. در این مقاله به بررسی برخی از پوزیشن‌های مناسب می‌پردازیم.
ستون فقرات صاف
یکی از بهترین موقعیت‌های بدنی برای استراحت بیمار، وضعیت خوابیده به پشت با حفظ تراز صاف ستون فقرات است. در این حالت، سر و گردن باید در یک خط راست با ستون فقرات قرار بگیرند. این وضعیت برای بیماران دچار مشکلات تنفسی، قلبی و زمینه‌های نورولوژیک حیاتی است. استفاده از بالش‌های مخصوص می‌تواند به حفظ این تعادل و کاهش فشار بر ناحیه کمر و گردن کمک کند.
پاها رو به بالا
استراحت در وضعیت خوابیده به پشت با بالا بردن پاها عاملی موثر در پیشگیری از ورم و تسکین درد هنگام استراحت است. این پوزیشن برای افراد دچار بیماری‌های وریدی، گردن و کمر و آن‌هایی که دارای محدودیت حرکتی در پاها هستند، فوق‌العاده سودمند است. پایین آوردن فشار وارد شده بر پاها باعث بهبود جریان خون و افزایش احساس آسایش می‌گردد.
نشسته و نیمه نشسته
همچنین، وضعیت نیمه نشسته یا مواضع فاولر و نیمه فاولر نیز می‌توانند برای بیماران با مشکلات تنفسی یا مبتلایان به بیماری‌های قلبی مفید باشد. موقعیتی که در آن سر و گردن به طور ملایم بالاتر از سطح بدن نگه‌داشته می‌شود و قسمت بالای تنه در حالت نیمه ایستاده است. به این وسیله، فشار از روی نقاط حساس کم شده و استراحت بهینه تضمین می‌گردد.
برای انتخاب وضعیت مناسب بیمار در تخت، لازم است به شرایط خاص وی توجه و تک تک موارد را با متخصصین مربوطه مشورت نمود. هر بیمار به یک پروتکل اختصاصی نیاز دارد و برای کسب بهترین نتایج، پیروی از دستورالعمل‌های پزشکی الزامی است.
جمع بندی تغییر وضعیت بیمار در تخت بیمارستانی
در پایان این گفتار، نکات کلیدی تغییر وضعیت بیماران بستری را به خاطر سپرده‌ایم. هنر دلسوزی و مهارت فنی، دو چهره‌ی یک سکه‌اند که در مراقبت‌های بالینی باید همواره با هم حرکت کنند. ما از تکنیک‌های بهینه‌ای بحث کردیم که هم به سلامت بیماران کمک می‌کنند و هم به حفاظت از پرسنل درمانی در برابر آسیب‌های شغلی اهمیت می‌دهند. با درک عمیق‌تر از نحوه‌ی اجرای صحیح آنها، امیدواریم شما در عرصه‌ی مراقبت از بیماران آسایش و سلامت بیشتری را ارزانی سازید.
به یاد داشته باشید که هر بیماری یگانه است و در نتیجه، تغییر وضعیت او باید با توجه به شرایط ویژه‌اش و با حوصله و دقت انجام پذیرد. لحظه به لحظه در کنار بیماران و در تعامل با آنان، استادی و مهربانی خود را به نمایش بگذارید. امید که این وظیفه عالی با همت و ظرافت همراه شما در همه‌ی روزهای کاری‌تان باشد.
مقاله‌ی امروز ما صرفاً يك قدم در مسیر یادگیری نامحدود مراقبت از بیماران است. پیشرفت‌های جدید علمی و تکنولوژیکی همواره افق‌های نوینی را پیش روی ما می‌گشایند، اما همیشه، مهر و مراقبت همنشین دانش می‌ماند. برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و دانش خود، شکیبایی در تبادل نظرات با همکاران و همراهان پزشکی و در نهایت، برای بهبود هر چه افزون‌تر کیفیت زندگی بیمارانی که در مراقبت ما هستند، همواره آماده و پیشگام باشیم.
